Życiorys
Jan Twardowski urodził się 1 czerwca 1915 roku w Warszawie w rodzinie Jana
Twardowskiego - rachmistrza i mechanika na kolei, potem zawiadowcy warsztatów
parowozowych Warszawa Główna, w końcu radcy w Ministerstwie Komunikacji
oraz Anieli z Komderskich, która poświęciła się prowadzeniu domu i wychowywaniu
czwórki dzieci, gdyż oprócz Jana, miała ona
jeszcze trzy córki: Marię, Halinę oraz Lucynę. Przyszły poeta mieszkał w
Warszawie, ale wiele czasu spędzał również w majątku wuja - Wacława Komderskiego
- w Druchowie k. Płocka. Być może właśnie tam narodziły się i ukształtowały
zainteresowania przyrodą oraz wrażliwość na jej piękno i różnorodność. W 1922
roku mały Jan rozpoczął naukę w szkole podstawowej, a od 1927 uczęszczał do
Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie do klasy
matematyczno-przyrodniczej.
W tym
czasie współredagował międzyszkolne pismo młodzieży gimnazjalnej Kuźnia
Młodych, gdzie piastował funkcję redaktora działu literackiego. Na łamach
tej gazetki miał miejsce jego debiut poetycki i prozatorski. Tu też, dzięki
staraniom profesorów: Stanisława Pawłowskiego, Władysława Kociejowskiego,
Gustawa Wuttke i Sergiusza Riabinina, pogłębiły się zainteresowania przyrodnicze
poety. Maturę Twardowski zdał w 1935 roku. 1937 roku rozpoczął studia
polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył dopiero po wojnie - w
1947 pracą magisterską Godzina myśli Juliusza Słowackiego, napisaną pod
opieką prof. Wacława Borowego. W 1944 roku brał udział w powstaniu warszawskim -
uczestniczył w walkach na Woli, w wyniku których został ranny, tułał się po
szpitalach, następnie przedostał się w okolice Kielc. W wyniku dramatycznych
przeżyć wojennych, w tym zniszczenia jego domu rodzinnego, w 1943 postanowił
zostać księdzem, dlatego też w marcu 1945 roku rozpoczął naukę w tajnym
Seminarium Duchownym w Warszawie, którą kontynuował z przerwami do 1948, kiedy
to 4 lipca przyjął święcenia kapłańskie z rąk bpa Wacława Majewskiego. Zaraz po
tym wydarzeniu przybył do parafii w Żbikowie k. Pruszkowa, gdzie przez trzy lata
pełnił funkcję wikarego. W tym czasie księża nękani byli przez Urząd
Bezpieczeństwa, bezpodstawnie przesłuchiwani, a na plebanii przeprowadzano
rewizje. Tutaj też przybywał z wizytacją nowo wybrany prymas Polski - ks. Stefan
Wyszyński. Twardowski rozpoczął pracę jako katecheta w Państwowej Szkole
Specjalnej dla dzieci upośledzonych oraz w szkole wiejskiej w Koszajcu. W 1952
roku przeprowadził się do Warszawy i objął katechezą Gimnazjum im. A.
Sowiriskiego na Woli, co trwało do 1956 roku. W tym czasie był też wikarym w
kościołach: Świętego Stanisława Kostki na Żoliborzu, Matki Boskiej Nieustającej
Pomocy na Saskiej Kąpie, Wszystkich Świętych przy pl. Grzybowskim.
Od 1956 ponownie pracował w szkole dla dzieci upośledzonych w Żbikowie. Od 1959 aż do emerytury był rektorem kościoła sióstr Wizytek w Warszawie, w którym głosił kazania dla dzieci. 1960 roku zamieszkał na Żoliborzu, przy koście św. Stanisława Kostki, gdzie odwiedzany był przez wielu piszących, m. in. przez Jerzego Zawieyskiego, któremu czytał szereg swych wierszy. To właśnie Zawieyski zorganizował w Laskach k. Warszawy pierwszy wieczór poetycki Twardowskiego. 7 lipca 1971 roku poeta przeżył śmierć matki - Anieli z Komderskich Twardowskiej, w 1983 zaś wyjechał do Paryża, by głosić tam rekolekcje dla emigracji. 4 listopada 1993 roku Twardowski przeszedł zawał serca i przebywał w szpitalu, następnie, od grudnia do końca stycznia roku następnego, w ośrodku rehabilitacyjnym w Konstancinie, gdzie był całkowicie wyłączony z życia publicznego. 1994 powrócił do domu przy klasztorze SS. Wizytek.
Ksiądz Twardowski zmarł 18 stycznia 2006 roku po godz. 19 w warszawskim szpitalu przy ul. Banacha. Miał wówczas 90 lat. Pochowany został w krypcie dla zasłużonych w Świątyni Opatrzności Bożej, zgodnie z życzeniem prymasa Polski kardynała Józefa Glempa, mimo iż wolą księdza Twardowskiego było, aby pochować go na Powązkach.
Kalendarium twórczości
1933 - debiut na łamach międzyszkolnego pisma uczniowskiego
Kuźnia Młodych, drukowanie utworów w Antenie, Locie.
1936 –ukazanie się książkowego debiutu poetyckiego
Powrót Andersena.
1945 – rozpoczęcie trwającej przez 50 lat współpracy z
krakowskim Tygodnikiem Powszechnym.
1946 - ogłoszenie siedmiu wierszy pod pseudonimem Antoni
Derkacz na łamach Odry.
1959 – wydanie tomiku wierszy, pod wspólną okładką z
tomikiem ks. Pawła Heintscha, Niepowrotne godziny.
1970 - ukazanie się tomu poetyckiego Znaki ufności.
1973 - ukazanie się prozatorskiego utworu Zeszyty w
kratkę. Rozmowy z dziećmi i nie tylko z dziećmi.
1975 - pojawienie się w Warszawie maszynopiśmiennej edycji
wierszy wybranych pt. W ludzkich okularach.
1979 - wydanie przez Ludową Spółdzielnię Wydawniczą
Poezji wybranych.
1980 - ukazanie się: w Krakowie tomu poetyckiego
Niebieskie okulary, w Warszawie, poza zasięgiem cenzury – jako powielanego
maszynopisu, obszernego wyboru poezji W kolejce do nieba, w Lipsku
-przekładu na niemiecki Zeszytu w kratkę.
1982 - ukazanie się Rachunku dla dorosłego.
1983 – wydanie w Krakowie tomu poetyckiego Który
stwarzasz jagody.
1985 – pojawienie się, poza zasięgiem cenzury – jako
maszynopisu powielanego, tomu poetyckiego Rwane prosto z krzaka.
1986 – wydanie drukiem: najobszerniejszego dotąd wyboru
wierszy Nie przyszedłem pana nawracać, tomu poetyckiego Na osiołku,
Nowego zeszytu w kratkę, homilii roku liturgicznego pt. Zapisane w brulionie.
1987 - ukazanie się tomu poetyckiego Patyki i patyczki,
zawierającego dotychczas publikowane teksty, a więc Zeszyt w kratkę,
Nowy zeszyt w kratkę oraz rzeczy nowe.
1988 – wydanie rozważań Droga Krzyżowa. Czternaście
przystanków smutnych przed jednym wesołym, przeznaczonych dla dzieci.
1989 – pojawienie się tomu poetyckiego Sumienie ruszyło.
1991 – ukazanie się: wyboru wierszy Nie bój się kochać,
wyboru poezji Uśmiech Pana Boga, Niecodziennika.
1992 – wydanie tomu poetyckiego Nie martw się.
1993 - ukazanie się wyboru poezji o ptakach Słowik
skowronek. Miniantologia ornitologiczna. Pojawienie się przekładów
wierszy na język niderlandzki, słowacki, włoski.
1994 – wydanie tomu Trzeba iść da lej czyli spacer
biedronki. Wiersze wszystkie 1981-1993.
2000 – wydanie Elementarza księdza Twardowskiego dla
najmłodszego, średniaka i starszego.
2003 - ukazanie się Pogodnego spojrzenia i Mimo
Wszystko.
Nagrody
1978 - Nagroda im. Brata Alberta za wybitne osiągnięcia w
dziedzinie sztuki sakralnej.
1980 - Nagroda PEN-Clubu im. Roberta Gravesa za całokształt
twórczości.
1983 - Nagroda poetycka im. M. Sępa Szarzyńskiego, przede
wszystkim za Rachunek dla dorosłego.
1988 - Nagroda prywatna im. A. Świrszczyńskiej za tom
poetycki Który stwarzasz jagody.
1994 - Nagroda literacka im. Włodzimierza Pietrzaka
przyznawana przez Stowarzyszenie Civitas Christiana (dawne Stowarzyszenie PAX).
1996 - Order Uśmiechu przyznany przez dzieci; Nagroda im.
Janusza Pasierba przyznana przez grudziądzki Klub Inteligencji Katolickiej.
1997 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za twórczość
literacką.
1999 - tytuł "Poety naszych czasów" przyznany po raz
pierwszy przez czytelników miesięcznika Poezja dzisiaj; doktorat honoris
causa przyznany przez Katolicki Uniwersytet Lubelski; Feniks – nagroda przyznana przez Stowarzyszenie
Wydawców Katolickich
2000 - Nagroda Sezonu Wydawniczo-Księgarskiego "Ikar 2000",
która przyznawana jest za szczególne osiągnięcia w roku kalendarzowym oraz za
wybitną dotychczasową działalność.
2001 - Nagroda TOTUS, nazywana „katolickim Noblem";
Nagroda Wielkiej Fundacji Kultury.